Gabineti di Documentaçon e Cusas de Tribunal Qui ta Tchomado  "Direito Comparado"  Declaraçon di mundo intêro di Dréto di tudo homi co tudo mudjer 
Padrinhado  e  porclamado  num  Assembleia  Geral  di  quel  grupo  di  trabadjo  qui  fazê quel Resoluçon 217A (III) di 10 di Dizembro di 1948  Primêro Comberso 
Nu ta considrâ qui, riconhecimento di dignidadi qui ta fazê parti di tudo membro di família  humano e di sês drêto qui ê igual e qui nu ca podê squecê, nem ficâ separado di el, ê  fundamento di liberdadi, di justiça e di paz di riba di ês mundo;  Nu ta considrâ qui, disconhecimento e disprezo di drêto di tudo homi e di tudo mudjer lêbanu pa  fazê  cusas di rundade qui bem  raboltâ concença di tudo Humanidadi. Nu  sa ta spèrâ pa tchigâ  um  mundo  undi  tudo  ser  humano  ta  bem  podê  ser  libri  di  podê  papiâ  e  di  crêditâ,  liberto  di  terror  e  sim  medo  di  pássâ  fomi  e  di  miséria.  Tudo  ês  cusa  bem  ta  ser  porclamado  cuma  um  inspiraçon muto importanti pâ nôs tudo: pâ homi e pâ mudjer.  Nu ta considrâ qui ê essencial quel porteçon di drêto di homi e di mudjer dento di um rigimi di  drêto, pamodi ês ca bem ta ser impurrado, num ricurso supremo, pâ bai pa ribolta contra tirania  e opresson.  Nu ta considrâ qui’ê essencial si nu bem incorája quel disenvolvimemto di relaçon di amizadi di  naçon co naçon.  Nu ta considrâ qui, naquel Carta, tudo pôbo di "Naçon Unido" ta porclama, ôto bez, qui eres tem  fé na drêto fundamental di homi e di mudjer, na dignidadi e na valor de tudo péssoa humano,  na  igualdadi  di  drêto  di  homi  e  di  mudjer,  e  ês  diclara  cuma  ês  sta  resolvido  pa  bai  favorecê  purgresso social e eres sa ta bai ránjâ midjor condiçon di bida di pa dénto di muto más liberdadi.  Nu  ta  considrâ  qui  tudo Estado  membro  dês grupo ta  compromête  pa  pormovê  na  cooperaçon  co  Organizaçon  di  Naçon  Unido,  quel  ruspêto  universal  e  efectivo  di  drêto  e  di  liberdadi  fundamental.  Nu ta considrâ qui um concepçon comum di êssi drêto e liberdadi ê di muto más importança pa  podê dâ completo satisfaçon pa essi compromisso. 

Assembleia Geral 
Nês  Assembleia  eres  ta  porclama  qui,  quel  Declaraçon  Universal  di  Dreto  di  Homi  (homi  ô  mudjer)  cuma  um  ideal  comun  pa  tchiga  na  tudo  pobo  e  na  tudo  naçon,  pamódi  qui,  tudo  individu e tudo orgão di sociedadi, si ês tenê el constantimenti na sprito, ês debê sforçâ pa, na  ensino  e  na  educaçon,  ês  podi  bem  disenvolvê  ruspêto  dês  drêto  e  liberdadi  e  eres,  podi  pormovê,  co  midida  porgressive  di  ordi  nacional  e  internacional,  sê  reconhecimento  e  sê  aplicaçon universal e efective, tanto na meio di populaçon di própi estado membro cuma naquêl  di tudo territóri colocado debaixo di sês jurisdiçon. 

Artigo 1º 
Tudo ser humano na ês mundo nacê libri e igual na sê dignidade e na sês drêto. Na sês razon e  na sês concénça, tudo arguem debê porcêdê pa co tudo guenti na sprito di fraternidadi. 

Artigo 2º

Tudo ser humano na ês mundo podi invocâ di drêto e di liberdadi qui sa ta ser porclamado nês  Declaraçon li, sem distinçon algum di ôto, nomeadamenti, di raça, di cor, si el ê homi ô mudjer,  si el tem ôto lingua, di religion ô di ôto crença, di opinion política, ô ôto li, di orija nacional ô  social, di fortuna, di undi ê nacê ô di calquer ôto situaçon.  Dispôs  disso  tudo,  ninguêm  ca  podê  bem  fazê  ningum  distinçon  fundamentado  na  statuto  político, na cusas di tribunal qui ta tchomádo "jurídico", ô internacional, di país ô di naçon undi  bu  nacê,  nim  qui  esse  naçon  ô território  di  naturalidade  d’ess  péssoa  mésmo qui  essi  país stâ  indipendenti, ô stâ dibaxo di ordi di ôto, ô si el stâ libre ô dibaxo di algum limitaçõn di aôtoridadi,  qui nu podê tchoma’l "di soberania". 

Artigo 3º 
Tudo arguém tem drêto di sê bida, di tem liberdadi e, tem di tem sigurança di el própri. 

Artigo 4º 
Ninguêm al podê ficâ scrabo ô na catibêro; ficâ scrabo ô tráto di scrabo ê ca pirmitido, di  calquer manêra qui bem ta ser. 

Artigo 5º 
Ninguêm ca podê bem ser torturado nin podê tem castigo, ô bem tem tratamento di brutalidadi,  tratamento horrive ou di disonra. 

Artigo 6º 
Tudo homi di Deus tem drêto di ser conchido na tudo lugar di sê própri péssoa djusto tambê na  cusas di tribunal. 

Artigo 7º 
Tudo nôs é igual diante di lei e, sem distinçon, nu tem drêto pa igual porteçon pa ser difendido  dento di lei. Tudo nôs tem drêto di bem ser portegido di mesma manêra, di calquer  discriminaçon que podê bem alterâ ès Declaraçon di qui nu sa tâ flâ e contra calquer  fomentaçon pa fazê ès discriminaçon. 

Artigo 8º 
Tudo guenti tem drêto pa ricurso efectivo di quêxa na jurisdiçon nacional compitenti, di tudo  cusa qu’ê sabê qui tâ violâ nôs drêto qui tem más fundamento e qui é reconhecido na lei ô na  Constituiçon. 

Artigo 9º 
Ninguêm podê, di calquer manêra, bai sêr lebádo pa prison, ô ficâ na prison, ô ser mandado di  castigo pa longe di sê téra. (Es cusa li ê ta tchomado di "exílio"). 

Artigo 10º 
Tudo péssoa tem drêto, por igual, qui sê causa bem ta ser judiciado na igualdade e publicamenti  julgado num tribunal indipendenti e justo qui ta bem dicidi di sês drêto e di sês obrigaçon ô di  razon di calquer acusaçon na assunto di tribunal qui ês bem pô contra el. 

Artigo 11º

1 ­ Tudo arguêm qui ta bem ser pontádo di um acçon di culpa, nu tem qui pensa qu’el stâ  nôcenti tó qui si culpa bem ficâ sclarecido dénto di lei na andamento di um porcesso público  undi tudo garantia necessário di difésa debê bem ser garantido pâ el.  Ninguêm al pode ser condenado por acçon ô por omisson, si na occasion qu’el ta fazêba el, tudo  es cusa ca era proibido dénto di  lei di si téra  ô di lei  internacional. Di mesma manêra  um djuiz  ca podê sentenciâ castigo más pêsado di quêl que divia di ser na hora qui quel delito baba ta ser  fêto. 

Artigo 12º 
Ninguêm podê sofrê di intromisson arbitrário na sê bida di el própi, na di sê familia, na domicilio  di sel, ô na sê carta di correio, nim el ca podê ser tacádo na si honra e reputaçon.  Ninguêm al pôdi tem  intromisson arbitrário na si bida di el própi, na si familia,  na si casa ô na  carta di sel qui bem di correio, e ninguêm podê flâ mal di honra e reputaçon di cada um.  Contra tudo ès intromisson ô ataqui, tudo arguêm tem drêto di ser portegido pa lei. 

Artigo 13º 
1  ­  Tudo  arguêm  tem  drêto  di  àndâ  pâ  tudo  lado,  e  di  scôdjê  si  casa  pa  morâ  dento  di  um  Estado.  2 ­ Tudo arguêm tem drêto di bandônâ calquer téra undi qu’ê stâ, mesmo si ê undi ê nacê, e el  tem drêto di bolta para si téra cando el crê. 

Artigo 14º 
1 ­ Tudo péssoa qui sa ta ser persiguido tem drêto di porcurâ e di benificiâ di asilo na ôtos  naçon.  2 ­ Ês drêto li ca podê, contudo, bai ta ser invocádo na caso di algum porcesso, qui el realmenti  tem  e  qui  dja  tem  crimi  di  drêto  comum  ô  di  actividadi  contrário  di  finalidade  e  di  licerce  di  Naçon Unido. 

Artigo 15º 
1 ­ Tudo individe tem drêto di tem sê nacionalidadi.  2 ­  Ninguêm  ca  podê  ser,  arbitràriamenti,  privado  di  sê  nacionalidadi  nim  di  drêto  di  mudâ  di  nacionalidadi. 

Artigo 16º 
1 ­ A partir di idadi nòváti, tudo homi co tudo mudjer tem drêto di cása e di construí sê família  sem limitaçon nim di raça, nacionalidadi ô religion.  To­qui durâ casamento e na hora di sê separaçon ês dôs tem igual drêto.  2 ­  Casamento ca podê ser  cèlèbrado sem  libi e pleno consentimento di quês qui  sa ta bai ser  marido e mudjer na futur.  3 ­ Família ê um elemento natural e fundamental num sociedadi e el tem drêto di ser portegido  di sociedadi e di Estado.

Artigo 17º 
1 ­ Tudo péssoa, individual ô juntamenti, tem drêto di tem sê propriedade.  2 ­ Ninguêm podi bem ta ser, arbitràriamenti, privado di sê propriedade. 

Artigo 18º 
Tudo péssoa tem drêto di tem liberdadi di pensamento, di concénça e di religion; ês drêto li ta  implicâ liberdadi di mudâ di riligion ô di convicçon, asi cumâ quel liberdadi di maniféstâ sê  religion ô sê convicçon, si el stâ só, el co el, ô cô ôtos, tanto na meio di público ô em particular,  na qu’ê ta fazê sempri, tudo dia, na sê religion e na quêl qui, na Portugal, ês ta tchomâ "ritos". 

Artigo 19º 
Tudo individe tem drêto di tem liberdadi di opinion e di papiâ, sim porblema; assi el tem drêto di  ca ser incomodado por causa di sês opinion e el pôdê porcurâ ricebê e spádjâ, sem consideraçon  di frontêra, calquer informaçon e idêa, di calquer modo qui el crê fazê êl. 

Artigo 20º 
1 ­ Tudo arguêm tem drêto na liberdadi di reunion e di associaçon co intençon di paz.  2 ­ Ninguêm podi ser obrigado pa fazê parte di calquer associaçon. 

Artigo 21º 
1 ­ Tudo péssoa tem drêto di fazê parti na direçon di negôce público di sé téra, quer  direitamenti ô por intermédi di representanti librementi escodjido.  2 ­ Tudo péssoa tem drêto di entrâ na funçon pública di sé téra,ô di sé país.  3 ­ Vontadi di pôbo ê quel licérce di ôtoridadi di poder di público; ê debe mostráno­el co eleiçon  sério qui ta bem ser fêto, na tempo marcado, por votaçon geral na condiçon di igualdadi co voto  sicreto ô si­ma­dja um processo equivalenti podi garanti liberdadi di voto. 

Artigo 22º 
Tudo guenti, qui ê mom di um sociedádi, tem drêto pâ tem segurança social e el pôdê, dénto di  lei, com tudo ligitimidade, exigi satisfaçon di sês drêto economico na sociedádi e di cultura  indispensave, graça qui nu tem qui dâ na esforço nacional e na cooperaçon internacional, di  harmonia co organizaçon e co recurso di cada país. 

Artigo 23º 
1 ­ Tudo guenti tem di tem trabadjo, di podê scodjê sê trabadjo, co condiçon igual e qui podê  satisfazêl na trabadjo e el podê tem proteçon contra falta di trabadjo. (disemprego)  2  ­  Tudo  arguêm  tem  drêto,  sim  discriminaçon  ninhum,  pâ  tem  salário  di  harmonia  co  sê  trabadjo. Salário igual pa trabadjo igual.  3 ­ Quem qui trabadja tem drêto di tem remuneraçon equitativo e satisfatório pa podê pirmiti pa  el e pâ sê família um existença conformi co dignidadi humano e, completado, si for possive, co  tudo ôto meio di porteçon social.  4 ­ Tudo péssoa tem drêto di fundâ co ôtos péssoa, quel sindicato, e di bem filiâ na sindicato qui  ta bem difendi sês interessi.

Artigo 24º 
Tudo péssoa tem drêto pâ discansa e pa sê lazer e, naturalmente, ê tem limitaçon qui nu ta cêta,  qui ê quel di duraçon di trabadjo e di féria, qui ês tem obrigaçon di pagano. 

Artigo 25º 
1 ­ Tudo péssoa tem drêto pa tem um condiçon di bida suficienti pa da’l sigurança pâ êl e pâ  família, na saúde e na larguéza, principalmenti na qui nu ta cumé, na nôs rôpa, pa tem undi el  podê alôjâ arguêm, pa ser sistido pâ dôtor e tambê na serviço social necessáre, e ê tem drêto  na sigurança social si el sta sim trabadjo, tambê na doénça, e inda naquel qui ê estropiado, qui  câ tem marido, qui stâ na bedjiça, ô nôtos caso, di perdê manêra di tem meio di subsistença,  por cusa qui podê ser indipendenti di sê vontade.  2  ­  Maternidade  e  infança  tem  drêto  di  tem  djuda  e  di  ser  amparado  co  muto  cudado.  Tudo  minino qui nacê dénto ô fora di casamento, ta goza di mésmo porteçon social. 

Artigo 26º 
1 ­ Tudo péssoa tem drêto pa tem educaçon. Educaçon débê di ser di graça, pelo menos quel  qui ê parcêdo co quel di scóla elementar fundamental. Quel scola elementar ê obrigatóre. E n’es  scóla técnica e profissional dêbê di ser pa tudo criança sem distinçon; pa nu èntrâ num scóla  superior, el dèbè stâ aberto pâ tudo guenti por igual e, segundo sês capacidadi e sês  merecimento.  2  ­  Educaçon  debê  pontâ  pa  espádjâ  um  completo  expanson  di  personalidadi  di  tudo  homi  co  tudo  mudjer  e  pa  reforçâ  drêto  e  liberdadi  fundamental  di  tudo  homi  co  tudo  mudjer  e  di  liberdadi di más fundamento e ê debê djuda pa nu compreendê midjor quel tolerância e amizadi  di naçon co naçon e di tudo grupo racial ou di riligion como tambê quel crescimento di actividadi  di Naçon Unido pa conserbâ paz.  3 ­ Pai co mai tem prioridadi di tem drêto pa scodjê calquer educaçon pâ dâ sês fidjo ô fidja. 

Artigo 27º 
1 ­ Tudo pessoa tem drêto di tomâ, parti librimenti, na bida cultural di comunidadi, di gozâ tudo  arte e di participâ na porgréss di ciença e na benéfice qui podê resulta di tudo ês cusa li.  2 ­ Tudo guenti tem drêto di ser portegido na sê interesse moral e material qui podê stâ ligado  na calquer produção di cusas de ciença, di escrita ou di arte di sê lavra. 

Artigo 28º 
Tudo péssoa tem drêto pâ bem pô, na plano social e na plano internacional, um órdi qui podê  ser capaz di tornâ completamente efectivo tudo drêto e liberdadi qui nu cabà di flâ nês  Declaraçon li. 

Artigo 29º 
1 ­ Um péssoa tem obrigaçon pâ co sê comunidade, fora di onde ê ca tem possibilidadi di tem  quel libri e completo desenvolvimento di sê personalidadi.  2 ­ Na exercice dessi drêto e cando é ta gozâ essi liberdadi, ninguêm podê fica dipendenti, sinau  naquel  limitaçon  fêto e  estabilicido, exclusivamenti pa  fazê pormoçon di reconhecimento e quel  respêto di drêto e liberdadi di ôtos guenti pâ podê satisfazê quês exigença justo di môral, di ordi  pública e di bem­estar num sociedadi democrata.

3  ­  Em  ninhum  caso  essi  drêto  e  liberdadi  ta  bem  podê  ser  exercido  em  contrário  di  fim  e  di  princípos di Naçon Unido. 

Artigo 30º 
Ningum disposiçon di êss Declaraçon li, podê bem ta ser intendido di um manêra qui podê bem  involvê  pa  calquer  Estado,  grupo  di  guente  ô  um  sô  péssoa,  quel  drêto  di  bem  fazê  calquer  actividade ô di particâ algum cusa qui podê bem destroncâ drêto e liberdadi qui nu sa tâ cabâ di  flâ. 

*Fonti: Centro di Drêtos di Homi di lâ di Naçon Unido, publicaçon GE.94­15440 
Traduçon pâ criôl fêto pa Orlanda Amarílis